Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

cella Tert

  • 1 promus

    prōmus, a, um [promo] d'où l'on tire (les provisions).    - proma cella, Tert. Res. Car. 27: office.    - promum, i, n.: office, garde-manger. --- Tert. Ux. 2, 4, fin.    - promus, i, m.: - [abcl]a - chef d'office, maître d'hôtel, cellérier, sommelier. --- Plaut. Poen. 716 ; Hor. S. 2, 2, 16. - [abcl]b - fig. bibliothécaire. --- Apul. Apol. 53.    - condus promus sum, procurator peni, Plaut. Ps.: je suis l'économe, l'administrateur du garde-manger.    - au fig. ne admittam culpam, ego meo sum promus pectori, Plaut. Trin.: pour ne pas commettre de faute, c'est moi qui suis le gardien de mon coeur.
    * * *
    prōmus, a, um [promo] d'où l'on tire (les provisions).    - proma cella, Tert. Res. Car. 27: office.    - promum, i, n.: office, garde-manger. --- Tert. Ux. 2, 4, fin.    - promus, i, m.: - [abcl]a - chef d'office, maître d'hôtel, cellérier, sommelier. --- Plaut. Poen. 716 ; Hor. S. 2, 2, 16. - [abcl]b - fig. bibliothécaire. --- Apul. Apol. 53.    - condus promus sum, procurator peni, Plaut. Ps.: je suis l'économe, l'administrateur du garde-manger.    - au fig. ne admittam culpam, ego meo sum promus pectori, Plaut. Trin.: pour ne pas commettre de faute, c'est moi qui suis le gardien de mon coeur.
    * * *
        Promus, promi, m. g. Colum. Qui ha la garde de la viande, Despensier, Celerier.

    Dictionarium latinogallicum > promus

  • 2 promus

    I prōmus, a, um [ promo ] II prōmus, ī m. [ promo ]
    1) ключник, эконом Pl, Vr, C, H etc.
    2) хранитель, раздатчик ( librorum Ap)

    Латинско-русский словарь > promus

  • 3 promus

    prōmus, a, um (promo), zum Herausgeben gehörig, als t. t. der Landwirtsch.: I) adi.: cella, Vorratskammer, Tert. de res. carn. 27. – II) subst.: A) prōmus, ī, m., der Ausgeber, insbes. der Sklave, der die Aufsicht über die cella penaria (die Speise- u. Vorratskammer) u. über die cella vinaria (den Weinkeller) hatte, täglich das Nötige herausgab (promebat) und das Übriggebliebene wieder in Verwahrung nahm (condebat), der Schaffner, Oberküchenmeister, Küchen- u. Kellermeister, Plaut. Poen. 716. Varro r. r. 1, 16, 5. Colum. 12, 3, 9. Cic. Oecon. fr. 10 ( bei Colum 12, 3, 4). Hor. sat. 2, 2, 16: condus promus sum, procurator peni, Hausverwalter, Küchenvogt bin ich, Plaut. Pseud. 608: promus quam condus magis, Auson. epist. 22, 20. – übtr., promus librorum, Ausgeber, Apul. apol. 53: ne admittam culpam, ego meo sum promus pectori, bin ich meines Herzens Bewahrer (Hüter), Plaut. trin. 81. – B) prōma, ae, f., die Vorratskammer, Tert. adv. Marc. 2, 10. – C) prōmum, ī, n., die Vorratskammer, Tert. ad uxor. 2, 4 extr.

    lateinisch-deutsches > promus

  • 4 promus

    prōmus, a, um (promo), zum Herausgeben gehörig, als t. t. der Landwirtsch.: I) adi.: cella, Vorratskammer, Tert. de res. carn. 27. – II) subst.: A) prōmus, ī, m., der Ausgeber, insbes. der Sklave, der die Aufsicht über die cella penaria (die Speise- u. Vorratskammer) u. über die cella vinaria (den Weinkeller) hatte, täglich das Nötige herausgab (promebat) und das Übriggebliebene wieder in Verwahrung nahm (condebat), der Schaffner, Oberküchenmeister, Küchen- u. Kellermeister, Plaut. Poen. 716. Varro r. r. 1, 16, 5. Colum. 12, 3, 9. Cic. Oecon. fr. 10 ( bei Colum 12, 3, 4). Hor. sat. 2, 2, 16: condus promus sum, procurator peni, Hausverwalter, Küchenvogt bin ich, Plaut. Pseud. 608: promus quam condus magis, Auson. epist. 22, 20. – übtr., promus librorum, Ausgeber, Apul. apol. 53: ne admittam culpam, ego meo sum promus pectori, bin ich meines Herzens Bewahrer (Hüter), Plaut. trin. 81. – B) prōma, ae, f., die Vorratskammer, Tert. adv. Marc. 2, 10. – C) prōmum, ī, n., die Vorratskammer, Tert. ad uxor. 2, 4 extr.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > promus

  • 5 clam

       - arch. calim, calam -- racine cal-; cf. calix, celo, cella, occulo, caligo. [st1]1 [-] clăm, prép. + abl. ou acc.; qqf. gén.: en cachette de, à l’insu de.    - clam vobis, Caes.: à votre insu.    - clam patris ou clam patre, Plaut.: à l'insu de mon père.    - clam patrem, Ter. Hec. 396: à l’insu de mon père.    - clam me est, Plaut. et Ter.: j'ignore.    - non me clam haberet quod... Tert.: elle ne me cacherait pas ce que... [st1]2 [-] clăm, adv.: en cachette, secrètement, à la dérobée.    - clam esse: demeurer secret. --- Plaut. Trac. 795; Lucr. 5, 1157: Liv. 5, 36, 6.    - clam quae speravi fore, Plaut.: choses que j'espérais cacher.    - clam depositum, Cic.: dépôt secret.    - non id clam esse potuit, Liv. 5, 36, 6: cela ne put être caché.
    * * *
       - arch. calim, calam -- racine cal-; cf. calix, celo, cella, occulo, caligo. [st1]1 [-] clăm, prép. + abl. ou acc.; qqf. gén.: en cachette de, à l’insu de.    - clam vobis, Caes.: à votre insu.    - clam patris ou clam patre, Plaut.: à l'insu de mon père.    - clam patrem, Ter. Hec. 396: à l’insu de mon père.    - clam me est, Plaut. et Ter.: j'ignore.    - non me clam haberet quod... Tert.: elle ne me cacherait pas ce que... [st1]2 [-] clăm, adv.: en cachette, secrètement, à la dérobée.    - clam esse: demeurer secret. --- Plaut. Trac. 795; Lucr. 5, 1157: Liv. 5, 36, 6.    - clam quae speravi fore, Plaut.: choses que j'espérais cacher.    - clam depositum, Cic.: dépôt secret.    - non id clam esse potuit, Liv. 5, 36, 6: cela ne put être caché.
    * * *
        Clam, Praepositio ablatiuo casui seruiens, et nonnunquam accusatiuo. Plaut. Secrettement, A l'emblee, En cachette, Au desceu, Sans le sceu.
    \
        Clam me, clam te est. Plaut. Je n'en scay rien, Tu n'en scais rien.
    \
        Non clam me, Non clam te est. Terent. Je le scay bien, Tu le scais bien.
    \
        Clam iis eam vidi. Cic. Je l'ay veue qu'ils n'en ont rien apperceu.
    \
        Clam aliquem aliquid habere. Terent. Celer quelque chose à aucun.
    \
        Clam vos sunt facinora eius. Cic. Vous ne congnoissez pas ses mechancetez.
    \
        Clam, Aduerbium. Terent. Clam subduxit te mihi. Secrettement, Celeement, A la desrobee.
    \
        Si sperat fore clam. Ter. S'il pense que personne n'en scaura rien.

    Dictionarium latinogallicum > clam

  • 6 promum

    prōmus, a, um, adj. [promo].
    I.
    In economic lang., of or belonging to giving out, distributing. cella, a store-room, larder, Tert. Res. Carn. 27.—
    2.
    Subst.: prō-mum, i, a store-room, Tert. ad Uxor. 2, 4 fin. —Much more freq.,
    II.
    Subst.: prō-mus, i, m., a giver out, distributor of provisions (opp. condus, the keeper of them);

    and hence, in gen.,

    a cellarer, steward, butler, Plaut. Poen. 3, 4, 6; id. Ps. 2, 2, 14:

    foris est promus,

    Hor. S. 2, 2, 16; Varr. R. R. 1, 16, 5; Col. 12, 3, 9; Aus. Ep. 22, 20.—
    B.
    Transf.:

    librorum,

    he who gives out books from a library, a librarian, App. Mag. p. 308, 17: ego meo sum promus pectori, I keep the key of my own breast, i. e. I guard my heart against evil, Plaut. Trin. 1, 2, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > promum

  • 7 promus

    prōmus, a, um, adj. [promo].
    I.
    In economic lang., of or belonging to giving out, distributing. cella, a store-room, larder, Tert. Res. Carn. 27.—
    2.
    Subst.: prō-mum, i, a store-room, Tert. ad Uxor. 2, 4 fin. —Much more freq.,
    II.
    Subst.: prō-mus, i, m., a giver out, distributor of provisions (opp. condus, the keeper of them);

    and hence, in gen.,

    a cellarer, steward, butler, Plaut. Poen. 3, 4, 6; id. Ps. 2, 2, 14:

    foris est promus,

    Hor. S. 2, 2, 16; Varr. R. R. 1, 16, 5; Col. 12, 3, 9; Aus. Ep. 22, 20.—
    B.
    Transf.:

    librorum,

    he who gives out books from a library, a librarian, App. Mag. p. 308, 17: ego meo sum promus pectori, I keep the key of my own breast, i. e. I guard my heart against evil, Plaut. Trin. 1, 2, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > promus

  • 8 carbonarius

    carbōnārius, a, um (carbo), die Kohlen betreffend, Kohlen-, I) adi.: negotium, Kohlenhandel, Aur. Vict. vir. ill. 72, 1: cella, Kohlenniederlage (ἀνθρακοθήκη), Gloss.: taberna, Verkaufsbude für Kohlen, Kohlenhandlung, Kohlenmagazin, Serv. Verg. ecl. 9, 1. – II) subst.: A) carbōnārius, ī, m. = ἀνθρακεύς u. ἀνθρακοπώλης (Gloss.), der Kohlenbrenner, Köhler oder der Kohlenhändler, Plaut. Cas. 438. Corp. inscr. Lat. 6, 9235. – B) carbōnāria, ae, f., a) die Kohlenhändlerin od. die Köhlerfrau, Titel eines verlorenen Stückes des Nävius, Prisc. 10, 30, und des Plautus, Fest. p. 330 (b), 27. Prisc. 10, 24. Non. 221, 13. – b) die Köhlerei, Tert. de carn. Chr. 6 im Sprichw. (s. calcārius): Plur., Schol. Bern. Verg. ecl. 9, 24.

    lateinisch-deutsches > carbonarius

  • 9 stipo

    stīpo, āvi, ātum, āre (vgl. στείβω, ich mache dicht, στιπτός, gedrungen στιφος, Haufe), stopfen = dicht zusammendrängen, zusammenpressen, dicht zusammenpacken, -häufen, I) eig.: maiorem numerum (assium) in aliqua cella, Varro LL.: carinis ingens argentum, Verg.: uvas foliis involutas vinaceis, Plin.: mella, v. den Bienen, Verg. – ita in arto stipatae erant naves, ut etc., Liv.: Graeci stipati, quini in lectulis, saepe plures, Cic.: velut stipata phalanx, Liv.: hos arto stipata theatro spectat Roma, Hor. – poet., st. Platona Menandro, die Schriften des Pl. mit denen des M. zusammenpacken, Hor.: se custodum gregibus, sich dicht anschließen, Prop.: medial, cuncta praecipiti stipantur saecula cursu, drängen sich, Claud. – II) übtr.: A) gedrängt voll stopfen, voll füllen, nucem sulphure et igni, Flor.: calathos prunis, Colum. poët.: calceum multiformem, mit dem ganzen Fuße füllen, einen hoch hinaufgehenden Sch. tragen, Tert. – B) in dichter Menge besetzen, 1) eine Örtlichkeit gedrängt füllen, bes. Partic. stīpātus, a, um, gedrängt voll, dicht gefüllt, stipant graves equi recessus Danai, Petron. poët.: aditus et tectum omne fartim, Apul.: pontes calonibus et impedimentis stipati, Suet.: curia cum patribus fuerit stipata, Ov. – 2) eine Örtlichkeit od. Pers. umdrängen = mit od. in dichter Menge zum Schutze, zur Begleitung usw.umringen, dicht umgeben, senatum armatis, Cic.: qui stipatus semper sicariis, saeptus armatis, munitus iudicibus fuit, Cic.: neque stipatus satellitum manu, sed circumfusus undique nunc senatus, nunc equestris ordinis flore, Plin. pan. – stipati gregibus amicorum, Cic.: senectus stipata studiis iuventutis, Cic. – magnā stipante catervā, Verg.: cum amicorum tum satellitum turbā stipante, Liv.

    lateinisch-deutsches > stipo

  • 10 vindemia

    vīndēmia, ae, f. ( aus *vino-demia, vīnum u. dēmo), die Weinlese, Weinernte, I) eig. u. meton.: 1) eig., Script. r.r. u.a.: vindemiarum feriae, Suet.: messium vindemiarumque tempore, Ulp. dig.: vindemiam facere (vornehmen, halten), Colum.: deos rentur suas vindemias ducere atque agitare (halten u. feiern), Arnob.: vendere vindemias negotiatoribus, Plin. ep.: vindemiae sunt in manibus, ich habe mit der W. zu tun, Plin. ep.: graciles (mager) sunt vindemiae, Plin. ep. – 2) meton.: a) die Weintrauben, der Wein, vindemia defaecata, Vulg.: coquitur vindemia saxis, Verg.: vindemiam videt in cella, Varro: vindemias colligere, modicas vindemias colligere, Plin. ep. – b) die Zeit der Weinlese, die Traubenzeit, M. Aurel. b. Fronto ad M. Caes. 5, 24 (39) u. 47 (62). – II) übtr., die Ernte ähnlicher Gegenstände, olearum, Plin.: turis, Plin.: mellis, Colum. – bildl., post vindemiam parricidarum, Einziehung u. Bestrafung, Tert. apol. 35.

    lateinisch-deutsches > vindemia

  • 11 carbonarius

    carbōnārius, a, um (carbo), die Kohlen betreffend, Kohlen-, I) adi.: negotium, Kohlenhandel, Aur. Vict. vir. ill. 72, 1: cella, Kohlenniederlage (ἀνθρακοθήκη), Gloss.: taberna, Verkaufsbude für Kohlen, Kohlenhandlung, Kohlenmagazin, Serv. Verg. ecl. 9, 1. – II) subst.: A) carbōnārius, ī, m. = ἀνθρακεύς u. ἀνθρακοπώλης (Gloss.), der Kohlenbrenner, Köhler oder der Kohlenhändler, Plaut. Cas. 438. Corp. inscr. Lat. 6, 9235. – B) carbōnāria, ae, f., a) die Kohlenhändlerin od. die Köhlerfrau, Titel eines verlorenen Stückes des Nävius, Prisc. 10, 30, und des Plautus, Fest. p. 330 (b), 27. Prisc. 10, 24. Non. 221, 13. – b) die Köhlerei, Tert. de carn. Chr. 6 im Sprichw. (s. calcarius): Plur., Schol. Bern. Verg. ecl. 9, 24.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > carbonarius

  • 12 stipo

    stīpo, āvi, ātum, āre (vgl. στείβω, ich mache dicht, στιπτός, gedrungen στιφος, Haufe), stopfen = dicht zusammendrängen, zusammenpressen, dicht zusammenpacken, -häufen, I) eig.: maiorem numerum (assium) in aliqua cella, Varro LL.: carinis ingens argentum, Verg.: uvas foliis involutas vinaceis, Plin.: mella, v. den Bienen, Verg. – ita in arto stipatae erant naves, ut etc., Liv.: Graeci stipati, quini in lectulis, saepe plures, Cic.: velut stipata phalanx, Liv.: hos arto stipata theatro spectat Roma, Hor. – poet., st. Platona Menandro, die Schriften des Pl. mit denen des M. zusammenpacken, Hor.: se custodum gregibus, sich dicht anschließen, Prop.: medial, cuncta praecipiti stipantur saecula cursu, drängen sich, Claud. – II) übtr.: A) gedrängt voll stopfen, voll füllen, nucem sulphure et igni, Flor.: calathos prunis, Colum. poët.: calceum multiformem, mit dem ganzen Fuße füllen, einen hoch hinaufgehenden Sch. tragen, Tert. – B) in dichter Menge besetzen, 1) eine Örtlichkeit gedrängt füllen, bes. Partic. stīpātus, a, um, gedrängt voll, dicht gefüllt, stipant graves equi recessus Danai, Petron. poët.: aditus et tectum omne fartim, Apul.: pontes calonibus et impedimentis stipati, Suet.: curia cum patribus fuerit stipata, Ov. – 2) eine Örtlichkeit od. Pers. umdrängen = mit od. in dichter Menge zum Schutze, zur Begleitung usw.
    ————
    umringen, dicht umgeben, senatum armatis, Cic.: qui stipatus semper sicariis, saeptus armatis, munitus iudicibus fuit, Cic.: neque stipatus satellitum manu, sed circumfusus undique nunc senatus, nunc equestris ordinis flore, Plin. pan. – stipati gregibus amicorum, Cic.: senectus stipata studiis iuventutis, Cic. – magnā stipante catervā, Verg.: cum amicorum tum satellitum turbā stipante, Liv.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > stipo

  • 13 vindemia

    vīndēmia, ae, f. ( aus *vino-demia, vīnum u. dēmo), die Weinlese, Weinernte, I) eig. u. meton.: 1) eig., Script. r.r. u.a.: vindemiarum feriae, Suet.: messium vindemiarumque tempore, Ulp. dig.: vindemiam facere (vornehmen, halten), Colum.: deos rentur suas vindemias ducere atque agitare (halten u. feiern), Arnob.: vendere vindemias negotiatoribus, Plin. ep.: vindemiae sunt in manibus, ich habe mit der W. zu tun, Plin. ep.: graciles (mager) sunt vindemiae, Plin. ep. – 2) meton.: a) die Weintrauben, der Wein, vindemia defaecata, Vulg.: coquitur vindemia saxis, Verg.: vindemiam videt in cella, Varro: vindemias colligere, modicas vindemias colligere, Plin. ep. – b) die Zeit der Weinlese, die Traubenzeit, M. Aurel. b. Fronto ad M. Caes. 5, 24 (39) u. 47 (62). – II) übtr., die Ernte ähnlicher Gegenstände, olearum, Plin.: turis, Plin.: mellis, Colum. – bildl., post vindemiam parricidarum, Einziehung u. Bestrafung, Tert. apol. 35.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > vindemia

  • 14 pro

    1.
    prō (archaic collat. form, posi in posimerium; cf. pono, from posino; cf. Gr. poti and pot with pros), adv. and prep. [root in Sanscr. prep. pra-, before, as in prathamas, first; Gr. pro; cf.: proteros, prôtos, etc.; Lat.: prae, prior, priscus, etc.; perh. old abl. form, of which prae is the loc. ], before, in front of; and, transf., for, with the idea of protection, substitution, or proportion.
    I.
    Adv., found only in the transf. comp. signif. (v. infra, II. B. 3.) in connection with quam and ut: pro quam and pro ut (the latter usually written in one word, prout), like prae quam and prae ut.
    * A.
    Pro quam, in proportion as, just as:

    nec satis est, pro quam largos exaestuat aestus,

    Lucr. 2, 1137. —
    B.
    Pro ut or prout, according as, in proportion, accordingly, proportionably as, just as, as (class.):

    compararat argenti bene facti, prout Thermitani hominis facultates ferebant, satis,

    Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83:

    tuas litteras, prout res postulat, exspecto,

    id. Att. 11, 6 fin.:

    id, prout cujusque ingenium erat, interpretabantur,

    Liv. 38, 50:

    prout locus iniquus aequusve his aut illis, prout animus pugnantium est, prout numerus, varia pugnae fortuna est,

    id. 38, 40 fin. —With a corresp. ita:

    ejusque rationem ita haberi, prout haberi lege liceret,

    Cic. Phil. 5, 17, 46:

    prout sedes ipsa est, ita varia genera morborum sunt,

    Cels. 4, 4, 5:

    prout nives satiaverint, ita Nilum increscere,

    Plin. 5, 9, 10, § 51.—
    II.
    Prep. with abl. (late Lat. with acc.:

    PRO SALVTEM SVAM,

    Inscr. Grut. 4, 12; 46, 9; Inscr. Orell. 2360), before, in front of.
    A.
    Lit., of place:

    sedens pro aede Castoris,

    Cic. Phil. 3, 11, 27:

    praesidia, quae pro templis cernitis,

    id. Mil. 1, 2:

    ii qui pro portis castrorum in statione erant,

    Caes. B. G. 4, 32:

    pro castris copias habere,

    id. ib. 7, 66:

    pro castris dimicare,

    id. ib. 5, 16:

    pro oppido,

    id. ib. 7, 71:

    pro opere consistere,

    Sall. J. 92, 9:

    castra pro moenibus locata,

    Liv. 2, 53; 4, 17:

    pro muro,

    id. 30, 10:

    pro castris explicare aciem,

    id. 6, 23:

    pro vallo,

    Plin. 2, 37, 37, § 101; Vell. 2, 19, 1.—With verbs of motion:

    Caesar pro castris suas copias produxit,

    before the camp, Caes. B. G. 1, 48:

    hasce tabulas hic ibidem pro pedibus tuis obicito,

    before your feet, App. Mag. p. 337, 36; id. M. 4, p. 155, 2.—
    2.
    In partic., with the accessory idea of presence on the front part, on the edge or brink of a place, on or in the front of, often to be translated by a simple on or in:

    pro censu classis iuniorum, Serv. Tullius cum dixit, accipi debet in censu, ut ait M. Varro, sicuti pro aede Castoris, pro tribunali, pro testimonio,

    Fest. p. 246 Müll.; cf.: pro significat in, ut pro rostris, pro aede, pro tribunali, Paul. ex Fest. p. 228 Müll.; and:

    pro sententia ac si dicatur in sententiā, ut pro rostris id est in rostris,

    id. p. 226 Müll.: hac re pro suggestu pronunciata, qs. standing on the front part of the tribune, or, as we would say, on the tribune, Caes. B. G. 6, 3: pro tribunali cum aliquid ageretur, was transacted before or at my tribunal, Cic. Fam. 3, 8, 21; so,

    pro tribunali,

    id. Pis. 5, 11; id. Sest. 15, 34: pro contione, before the assembled army; and, in gen., before the assembly:

    laudatus pro contione Jugurtha,

    Sall. J. 8, 2; cf. Curt. 9, 1, 1:

    pro contione laudibus legati militumque tollere animos,

    Liv. 7, 7:

    fortes viros pro contione donantis,

    Curt. 10, 5, 10:

    pro contione litteras recitare,

    id. 4, 10, 16; Liv. 38, 23 fin.:

    pro contione palam utrumque temptavit,

    Suet. Vesp. 7; Tac. A. 3, 9; Front. Strat. 1, 11, 3: [p. 1448] 4, 5, 11; cf.:

    pro comitio,

    Suet. Aug. 43:

    uti pro consilio imperatum erat,

    in the council, Sall. J. 29, 6; cf.:

    supplicatio in triduum pro collegio decemvirūm imperata fuit,

    Liv. 38, 36:

    pontifices pro collegio decrevisse,

    Gell. 11, 3, 2:

    pro collegio pronuntiare,

    Liv. 4, 26, 9:

    suas simultates pro magistratu exercere,

    id. 39, 5:

    pro munimentis castelli manipulos explicat,

    before, on the fortifications, Tac. A. 2, 80; 12, 33: stabat pro litore diversa acies, in front of or upon the shore, id. ib. 14, 30:

    legionem pro ripā componere,

    id. ib. 12, 29:

    velamenta et infulas pro muris ostentant,

    in front of, from the walls, Tac. H. 3, 31; so,

    pro muris,

    id. A. 2, 81:

    ad hoc mulieres puerique pro tectis aedificiorum saxa et alia, quae locus praebebat, certatim mittere,

    standing on the edge of the roofs, from the roofs, Sall. J. 67, 1 Kritz.—
    B.
    Transf.
    1.
    To signify a standing before or in front of, for defence or protection; hence an acting for, in behalf of, in favor of, for the benefit of, on the side of (opp. contra, adversum):

    veri inveniendi causā contra omnia dici oportere et pro omnibus,

    Cic. Ac. 2, 18, 60; cf.:

    hoc non modo non pro me, sed contra me est potius,

    id. de Or. 3, 20, 75:

    partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

    id. Clu. 32, 88:

    difficillimum videtur quod dixi, pro ipsis esse quibus eveniunt ista, quae horremus ac tremimus,

    Sen. Prov. 3, 2:

    haec cum contra legem proque lege dicta essent,

    Liv. 34, 8: pro Romano populo armis certare, Enn. ap. Non. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.); cf.: pro vostrā vitā morti occumbant, id. ap. Serv. ad Verg. A. 2, 62 (Trag. v. 176 Vahl.): quae ego pro re publica fecissem, Cato ap. Front. p. 149:

    nihil ab eo praetermissum est, quod aut pro re publicā conquerendum fuit, aut pro eā disputandum,

    Cic. Sest. 2, 3:

    omnia me semper pro amicorum periculis, nihil umquam pro me ipso deprecatum,

    id. de Or. 2, 49, 201:

    convenit dimicare pro legibus, pro libertate, pro patriā,

    id. Tusc. 4, 19, 43:

    dulce et decorum est pro patriā mori,

    Hor. C. 3, 2, 13; cf. id. ib. 3, 19, 2:

    pro sollicitis non tacitus reis,

    id. ib. 4, 1, 14:

    spondere levi pro paupere,

    id. A. P. 423:

    urbes, quae viris aut loco pro hostibus et advorsum se opportunissumae erant,

    Sall. J. 88, 4:

    nec aliud adversus validissimas gentes pro nobis utilius, quam, etc.,

    Tac. Agr. 12:

    et locus pro vobis et nox erit, Liv 9, 24, 8: et loca sua et genus pugnae pro hoste fuere,

    id. 39, 30, 3:

    pro Corbulone aetas, patrius mos... erant: contra, etc.,

    Tac. A. 3, 31; id. H. 4, 78; Curt. 4, 14, 16.—
    2.
    With the notion of replacement or substitution, in the place of, instead of, for.
    a.
    In gen.: numquam ego argentum pro vino congiario... disdidi, Cato ap. Front. p. 149:

    ego ibo pro te, si tibi non libet,

    Plaut. Most. 5, 2, 10:

    ego pro te molam,

    Ter. And. 1, 2, 29; Cic. Leg. 2, 5, 13:

    mutata (ea dico), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud... ut cum minutum dicimus animum pro parvo, etc.,

    id. Or. 27, 92 sq.; cf.:

    libenter etiam copulando verba jungebant, ut sodes pro si audes, sis pro si vis... ain' pro aisne, nequire pro non quire, malle pro magis velle, nolle pro non velle. Dein etiam saepe et exin pro deinde et exinde dicimus,

    id. ib. 45, 154:

    pro vitulā statuis dulcem Aulide natam, Hor S. 2, 3, 199: pro bene sano Ac non incauto fictum astutumque vocamus,

    id. ib. 1, 3, 61; cf. Suet. Caes. 70:

    pro ope ferendā sociis pergit ipse ire, etc.,

    Liv. 23, 28, 11 Weissenb. ad loc.; Zumpt, Gram. § 667; cf.:

    pro eo, ut ipsi ex alieno agro raperent, suas terras, etc.,

    Liv. 22, 1, 2.—
    b.
    Esp. freq. in connection with the title of any officer, to denote his substitute' pro consule, pro praetore, pro quaestore, pro magistro, etc. (afterwards joined into one word, as proconsul, propraetor, proquaestor, promagister, etc.), proconsul, proprœtor, proquœstor, vice-director:

    cum pro consule in Ciliciam proficiscens Athenas venissem,

    Cic. de Or. 1, 18, 82; cf.:

    cum L. Philippus pro consulibus eum se mittere dixit, non pro consule,

    instead of the consuls, not as proconsul, id. Phil. 11, 8, 18:

    nec pro praetore, Caesarem (vocat),

    id. ib. 13, 10, 22; Liv. 35, 1. cum Alexandriae pro quaestore essem, Cic. Ac. 2, 4, 11' cf.:

    litteris Q. Caepionis Bruti pro consule... Q. Hortensii pro consule opera, etc.,

    id. Phil. 10, 11, 26: P. Terentius operas in portu et scripturā Asiae pro magistro dedit, id. Att. 11, 10, 1; cf. id. Verr. 2, 2, 70, § 169; id. Fam. 13, 65, 1; see also the words proconsul, promagister, propraetor, proquaestor, etc.—
    c.
    So of price, penalty, etc., in exchange, in return for:

    tres minas pro istis duobus dedi,

    Plaut. Most. 3, 2, 138; id. Aul. 3, 3, 8:

    pro hujus peccatis ego supplicium sufferam,

    Ter. And. 5, 3, 17:

    dimidium ejus quod pactus esset, pro carmine daturum,

    Cic. de Or. 2, 86, 351:

    pro vitā hominis nisi hominis vita reddatur, non posse deorum inmortalium numen placari,

    Caes. B. G. 6, 16:

    id pro immolatis in foro Tarquiniensium Romanis poenae hostibus redditum,

    Liv. 7, 19, 3:

    vos, pro paternis sceleribus, poenas date,

    Sen. Med. 925; Lact. 2, 7, 21:

    pro crimine poenas,

    Ov. Ib. 621.—
    3.
    Pro is also frequently used to denote the viewing, judging, considering, representing of a thing as something, for, the same as, just as, as:

    pro sano loqueris, quom me appellas nomine,

    Plaut. Men. 2, 2, 24:

    sese ducit pro adulescentulo,

    id. Stich. 3, 1, 65; id. Cist. 1, 3, 24:

    hunc Eduxi a parvulo, habui, amavi pro meo,

    as my own, Ter. Ad. 1, 1, 23:

    Cato ille noster qui mihi unus est pro centum milibus,

    whose voice I regard as equal to that of thousands, Cic. Att. 2, 5, 1:

    Siciliam nobis non pro penariā cellā, sed pro aerario fuisse,

    id. Verr. 2, 2, 2, § 5:

    P. Sestio pro occiso relictus est,

    id. Sest. 38, 81; Caes. B. G. 3, 109:

    cum pro damnato mortuoque esset,

    as good as condemned and dead, Cic. Verr. 2, 4, 15, § 33:

    summa ratio, quae sapientibus pro necessitate est,

    Plin. Ep. 1, 12, 3:

    negotia pro solatiis accipiens,

    Tac. A. 4, 13:

    consuli pro hostibus esse,

    Liv. 43, 5, 4:

    adeo incredibilis visa res, ut non pro vano modo, sed vix pro sano nuncius audiretur,

    as a boaster, Liv. 39, 49: quoniam de adventu Caesaris pro certo habebamus, to consider as certain, Mat. ap. Cic. Att. 9, 15, 6 et saep.; v. certus.—
    4.
    Esp. in certain phrases: pro eo, for the same thing, as just the same:

    ut si a Caesare, quod speramus, impetrarimus, tuo beneficio nos id consecutos esse judicemus: sin minus, pro eo tantum id habeamus, cum a te data sit opera, ut impetraremus,

    Cic. Fam. 13, 7, 5.—With the particles of comparison: atque ( ac), ac si, quasi, just the same as, even as, as though: pro eo ac debui, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 1:

    pro eo ac si concessum sit,

    Cic. Inv. 1, 32, 54:

    pro eo est atque si adhibitus non esset,

    Dig. 28, 1, 22:

    pro eo erit quasi ne legatum quidem sit,

    ib. 30, 1, 38: pro eo quod, for the reason that, because:

    pro eo quod ejus nomen erat magnā apud omnes gloriā,

    Cic. de Or. 2, 18, 75: pro eo quod pluribus verbis vos quam volui fatigavi, veniam a vobis petitam velim, Liv 38, 49 fin.
    5.
    On account of, for the sake of:

    dolor pro patriā,

    Cic. Fin. 1, 7, 24:

    tumultus pro recuperandā re publicā,

    id. Brut. 90, 311 dub. (B. and K. omit pro):

    dedit pro corpore nummos, i. e. to rescue his person,

    Hor. S. 1, 2, 43:

    aliquem amare pro ejus eximiā suavitate,

    Cic. de Or 1, 55, 234:

    pro quibus meritis quanto opere dilectus sit,

    Suet. Aug. 57:

    cum pro incolumitate principis vota susceperunt,

    Tac. A. 4, 17:

    pro bono (= bene),

    Sall. J. 22, 4.—
    6.
    Pro is used in its most general sense in stating the relation between two objects or actions, in proportion, in comparison with, according to or as, conformably to, by virtue of, for, etc.:

    meus pater nunc pro hujus verbis recte et sapienter facit,

    according to his story, Plaut. Am. 1, 1, 133:

    tu pro oratione nec vir nec mulier mihi's,

    id. Rud. 4, 4, 71: pro viribus tacere ac fabulari, according to one's ability, Enn. ap. Non. 475, 4 (Trag. v. 181 Vahl.):

    facere certum'st pro copiā ac sapientiā,

    Plaut. Merc. 3, 1, 8:

    agere pro viribus,

    Cic. Sen. 9, 27:

    aliquem pro dignitate laudare,

    id. Rosc. Am. 12, 33:

    proelium atrocius quam pro numero pugnantium fuit,

    Liv. 21, 29: pro imperio, by virtue of his office or authority:

    quia pro imperio palam interfici non poterat,

    Liv. 1, 51, 2; hence, imperatively, dictatorially, summarily:

    nec illum ipsum submovere pro imperio posse more majorum,

    id. 2, 56, 12 ' hem! satis pro imperio, quisquis es, Ter. Phorm. 1, 4, 18:

    pro tuā prudentiā,

    Cic. Fam. 4, 10, 2; 11, 12, 2:

    cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

    id. Verr. 2, 1, 27, § 69:

    quibus aliquid opis fortasse ego pro meā, tu pro tuā, pro suā quisque parte ferre potuisset,

    id. Fam. 15, 15, 3: pro virili parte, according to one's ability, id. Sest. 66, 138; Liv. praef. 2; Ov. Tr. 5, 11, 23. —Esp. freq.: pro ratā parte and pro ratā, in proportion, proportionably; v. ratus:

    pro se quisque,

    each according to his ability, each one for himself, Cic. Off. 3, 14, 58; Caes. B. G. 2, 25; Verg. A. 12, 552 et saep.:

    pro tempore et pro re,

    according to time and circumstances, Caes. B. G. 5, 8:

    pro facultatibus,

    Nep. Epam. 3, 5.—Pro eo, quantum, or ut, in proportion to, as, according to, according as:

    eāque pro eo, quantum in quoque sit ponderis, esse aestimanda,

    Cic. Fin. 4, 21, 58:

    equidem pro eo, quanti te facio, quicquid feceris, approbabo,

    id. Fam. 3, 3, 2: tamen pro eo ut temporis difficultas tulit, etc., L. Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.
    In composition the o is long in some words, in others short (through the influence of the Gr.
    pro-): prōdeo, prŏfiteor; and even in words borrowed from the Greek, as prōlogus.—Its signification has reference either to place, before, forwards; or to protection, for; procedo, procurro, profanus; procuro, propugno, prosum, protego.
    2.
    prō (less correctly prōh), interj., an exclamation of wonder or lamentation, O! Ah! Alas! (class.).
    (α).
    With nom.:

    proh! bonae frugi hominem te jam pridem esse arbitror,

    Plaut. Cas. 2, 4, 4: pro Juppiter! Enn. ap. Varr L. L. 7, § 12 Müll. (Trag. v 225 Vahl.); Ter. And. 4, 3, 17; id. Eun. 3, 5, 2; id. Ad. 1, 2, 31; cf.:

    pro supreme Juppiter,

    id. ib. 2, 1, 42:

    pro Juppiter, Hominis stultitiam!

    id. ib. 3, 3, 12:

    pro di immortales,

    id. ib. 3, 4, 1; cf.: pro, dii immortales: Cic. Imp. Pomp. 12, 33:

    pro curia inversique mores!

    Hor. C. 3, 5, 7:

    pro scelus,

    Mart. 2, 46, 8.—
    (β).
    Parenthet.:

    pro, quanta potentia regni Est, Venus alma, tui,

    Ov. M. 13, 758:

    et mea, pro! nullo pondere verba cadunt,

    id. H. 3, 98:

    tantum, pro! degeneramus a patribus,

    Liv. 22, 14, 6; Curt. 4, 16, 10.—
    (γ).
    With acc.: pro divom fidem! Enn. ap. Don. ad. Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. v. 30 Vahl.); Ter. Ad. 4, 7, 28; cf.:

    pro deum atque hominum fidem!

    id. And. 1, 5, 2; 11; id. Heaut. 1, 1, 9; Cic. Tusc. 5, 16, 48;

    instead of which, ellipt.: pro deum immortalium!

    Ter. Phorm. 2, 3, 4:

    pro deum atque hominum,

    id. Hec. 2, 1, 1:

    pro fidem deum! facinus foedum,

    id. Eun. 5, 4, 21.—
    (δ).
    With gen.: pro malae tractationis! Tert. Poen. fin.

    Lewis & Short latin dictionary > pro

  • 15 stipo

    stīpo, āvi, ātum, 1, v. a. [stephô, to surround, crowd upon, stemma, stephanos; cf.: stipator, stipulor], to crowd or press together, to compress (class.; esp. of personal objects, and in part. perf.; cf.: comprimo, compono).
    I.
    Lit.:

    qui acceperant majorem numerum (assium), non in arcā ponebant, sed in aliquā cellā stipabant, id est componebant, quo minus loci occuparet,

    Varr. L. L. 5, § 182 Müll.:

    ingens argentum,

    Verg. A. 3, 465:

    apes mella Stipant,

    id. G. 4, 164; id. A. 1, 433:

    materies stipata,

    Lucr. 1, 345:

    nec tamen undique corporea stipata tenentur omnia naturā,

    id. 1, 329; cf. id. 2, 294; 1, 611; 1, 664:

    Graeci stipati, quini in lectulis, saepe plures,

    Cic. Pis. 27, 67:

    velut stipata phalanx,

    Liv. 33, 18:

    ita in arto stipatae erant naves, ut, etc.,

    id. 26, 39:

    fratrum stipata cohors,

    Verg. A. 10, 328.— Poet.: stipare Platona Menandro, i. e. to pack up together the works of Plato, Menander, etc., Hor. S. 2, 3, 11:

    custodum gregibus circa seu stipat euntem,

    closely surrounds her with, Prop. 3, 8 (4, 7), 13; cf.

    mid.: cuncta praecipiti stipantur saecula cursu,

    throng, crowd, Claud. Rapt. Pros. 2, 311.—
    II.
    Transf., to press, cram, stuff, or fill full of any thing:

    ut pontes calonibus et impedimentis stipatos reperit,

    Suet. Calig. 51:

    hos (poëtas) ediscit et hos arcto stipata theatro Spectat Roma,

    Hor. Ep. 2, 1, 60; cf.:

    curia cum patribus fuerit stipata,

    Ov. P. 3, 1, 143:

    multo Patrum stipatur curia coetu,

    Sil. 11, 503:

    recessus equi,

    Petr. 89:

    tribunal,

    Plin. Ep. 6, 33, 4:

    calathos prunis,

    Col. 10, 405:

    nucein sulfure,

    Flor. 3, 19:

    calceum,

    Tert. Virg. Vel. 12:

    tectum omne,

    App. M. 3, p. 130, 13.—
    B.
    With a personal object, of a dense crowd, to surround, encompass, environ, attend, accompany, [p. 1761] etc. (syn.:

    comitor, prosequor): Catilina stipatus choro juventutis, vallatus indicibus atque sicariis,

    Cic. Mur. 24, 49:

    qui stipatus semper sicariis, saeptus armatis, munitus indicibus fuit,

    id. Sest. 44, 95:

    stipati gregibus amicorum,

    id. Att. 1, 18, 1; cf. id. Mil. 1, 1:

    telis stipati,

    id. Phil. 5, 6, 17:

    qui senatum stiparit armatis,

    id. ib. 3, 12, 31:

    stipatus lictoribus,

    id. Verr. 2, 4, 40, § 86:

    senectus stipata studiis juventutis,

    id. Sen. 9, 28:

    comitum turba est stipata suarum,

    Ov. M. 3, 186:

    juventus stipat ducem,

    Val. Fl. 7, 557; Plin. Pan. 23; Capitol. Max. et Balb. 13.— Absol.:

    magnă stipante catervă,

    Verg. A. 4, 136; Liv. 42, 39:

    huc coetus ministrūm stipantur,

    Stat. S. 3, 1, 87. —Hence, * stīpātus, a, um, P. a., begirt, surrounded:

    ab omni ordine, sexu, aetate stipatissimus,

    Sid. Ep. 3, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > stipo

См. также в других словарях:

  • Le Dernier jour de Pompéi — Pompéi Pour les articles homonymes, voir Pompéi (homonymie). Zones archéologiques de Pompéi, Herculanum et Torre Annunziata 1 Patrimoine mondial …   Wikipédia en Français

  • Pompeï — Pompéi Pour les articles homonymes, voir Pompéi (homonymie). Zones archéologiques de Pompéi, Herculanum et Torre Annunziata 1 Patrimoine mondial de l’UNESCO …   Wikipédia en Français

  • Pompéi — Pour les articles homonymes, voir Pompéi (homonymie). Zones archéologiques de Pompéi, Herculanum et Torre Annunziata * …   Wikipédia en Français

  • Tremblement de terre de 62 — Pompéi Pour les articles homonymes, voir Pompéi (homonymie). Zones archéologiques de Pompéi, Herculanum et Torre Annunziata 1 Patrimoine mondial …   Wikipédia en Français

  • Tremblement de terre de 62 (Pompéi) — Pompéi Pour les articles homonymes, voir Pompéi (homonymie). Zones archéologiques de Pompéi, Herculanum et Torre Annunziata 1 Patrimoine mondial …   Wikipédia en Français

  • Trimethylsilanol — Strukturformel Allgemeines Name Trimethylsilanol Andere Namen …   Deutsch Wikipedia

  • African Rite — In the history of Christianity, the African Rite refers to a now defunct Catholic, Western liturgical rite, and is considered a development or possibly a local use of the primitive Roman Rite. It used the Latin language. The African Rite may be… …   Wikipedia

  • African Liturgy — • In use not only in the old Roman province of Africa of which Carthage was the capital, but also in Numidia and Mauretania Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. African Liturgy     African Liturgy …   Catholic encyclopedia

  • Proliferating cell nuclear antigen — The assembled human DNA clamp, a trimer of the protein PCNA …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»